جهانی شدن

یکی از پدیده های اجتماعی که جامعه شناسان معاصر بیشترین علاقه و توجه را به آن نشان می دهند جهانی شدن است، یعنی افزایش دامنه و ژرفای روابط اجتماعی جهانی و وابستگی متقابل جهانی، جهانی شدن حاکی از این واقعیت است که ما به نحو فزاینده ای در «یک جهان» زندگی می کنیم جایی که کنشهای ما نتایج و پیامدهایی برای دیگران و مسائل جهان پیامدهایی برای ما دارند اصرار جهانی شدن در همه ی کشورها بر زندگی مردم چه فقیر چه غنی تأثیر می گذارد و نه فقط نظامهای جهانی بلکه زندگی روزمره را نیز تغییر می دهد.

در دنیای امروز که رشد و توسعه پرشتاب وسایل (ارتباط جمعی و تکنولوژی های ارتباطی اطلاعاتی فاصله ها را کم کرده است و مرزهای زمان و مکان را در هم شکسته موضوع «جهانی شدن» از اهمیت بالایی برخوردار است و تأثیر آن را می توان در تمامی جنبه های مختلف زندگی از بزرگترین آرمانها و  ارزشهای انسان تا جزئی ترین مسائل زندگی مشاهده کرد.

تاریخ بشر گورستان فرهنگهای بزرگتر است که پایان فاجعه آمیز آنها بدان سبب بود که نتوانسته اند در برابر چالشها واکنش برنامه ریزی شده بخردانه و ارادی بروز دهند. «جهان گستری» قدمت طولانی در تاریخ دارد و اشخاص، دولتها و مکاتب بیماری و چون کورش، اسکندر، رومیان، مارکسیسم، سرمایه داری و...) درصد جهانی کردن حکومت یا اندیشه خود بودند ادیان الهی نیز همواره ادعای جهان شمولی داشتند و خود را محدود به یک زمان و مکان خاص نمی کردند.

جهان سیاست همواره با مفاهیم و پدیده های گوناگونی رو به رو می گردد که ذهن اندیشمندان دولتمردان و دیگر افراد را به خود معطوف می سازد اهمیت برخی از این    پدیده ها به اندازه ای است که گویی همه ابعاد زندگی افراد را تحت تأثیر خود قرار         می دهد و شاید ترسها و نگرانهای فراوانی را برای برخی ملتها و نویدها و کامیابها و امتیازهایی را برای دیگر ملتها به ارمغان بیاورد مفاهیمی مانند جنگ سرد، پرده ی آهنین موازنه وحشت و تروریسم که ریشه در واقعیتهای ملموس دنیای سیاست داشته و دارند از جمله این پدیده ها هستند یکی دیگر از این مفاهیم جهانی شدن است که تقریباً از آغاز دهه 1990 به موضوع بحث محافل دانشگاهی وسیاسی جهان تبدیل شده و همچنان یکی از عمده ترین موضوعات بحث این محافل به شمار می آید.

تغییر و تحولات دوقرن اخیر چهره جهان را یکسره دگرگون ساخته و حتی سرعت تحولات در سالهای اخیر به گونه ای بوده است که جهان امروز با جهان یک دهه پیش نیز تفاوتهای بسیاری دارد برخی نظریه پردازان علوم اجتماعی مشخصه اصلی تحولات دو قرن اخیر را در کوچک شدن جهان می دانند گروهی از آنان با رویکردهای متأثر از علوم ارتباطات از دهکده جهانی سخن می گویند و گروهی هم صدا با علمای سیاست واژه جهانی شدن و جامعه جهانی را به کار می ببرند.

جهانی شدن

جهان شدن از ترجمه کلمه لاتینی «Globalization» گرفته شده که ریشه و مبنای آن برمی گردد به لغت «Globe» و این واژه چند صد سال قبل از امروز زمانی که انگلیسی رایج و شخصی شد که زمین کروی شکل است به میان آمد.

بنابراین می توان گفت که معنای لغوی  «Globe» عبارت از «گره» یا سطح فراگیر یک جسم کروی است آنچه را که ارتباط جهانی شدن می توان استنباط کرد این است که این اصطلاح برای کلیت فراگیر به هم پیوسته جهان بشری به کار می رود زمانی که تمامی جهان به عنوان پدیده ای یگانه شناخته می شود و می توان آنرا به مثابه یک کل یا یک موجود به هم پیوسته دید. به همین دلیل نیز «Globalization» به جهانی شدن ترجمه می شود.

در یک تعریف ساده جهانی شدن را حاصل گسترش روابط و تعاملات اقتصادی سیاسی و فرهنگی میان دولتها و جوامع با یکدیگر دانست واژه جهانی شدن و جهانی سازی برای توصیف مرحله بین المللی شدن ارتباط چه از طریق وسایل ارتباط جمعی و چه از طریق مبادله و انواع پیامها به کار رفته است.

گیدنز جهان شدن را عامل فشردگی روابط اجتماعی در سطح جهان می داند که فاصله ی زمانی و مکانی را در روابط اجتماعی از بین می برد گیدنز معتقد است جهانی شدن یک «مدرنیته ی بزرگ شده» است.

علل و مراحل ظهور جهانی شدن

پرسش مهمی که در اینجا مطرح می شود این است که چه عواملی موجب ظهور جهانی شدن بود و این عامل چه مراحلی را طی کرد تا جهانی شدن به شکل فعلی خود نمایی شد؟

برخی از اندیشمندان عوامل اقتصادی را موجب پیدایش جهانی شدن می دانند برخی دیگر پیشرفت فناوری اطلاعات و به طور کلی توسعه علمی را به عنوان عامل ظهور جهانی شدن معرفی می کنند در مجموع می توان چندین عامل را در پیدایش جهانی شدن برشمرد یکی از عوامل رشد بازار مالی جهانی است اخیراً حجم بازارهای مالی در مقایسه با حجم تجارت جهانی رشد شتابانی کرده و به عامل حجم و نیروی پش برنده جریان یکپارچگی جهانی تبدیل شده است.

دومین عاملی که موجب تقویت یکپارچگی اقتصاد جهانی شد. فروپاشی نظام سوسیالیستی و پایان جنگ سرد بود فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد موجب گسترش بازار جهانی و تضمین روابط اقتصادی شد. امروزه تقریباً همه کشورهای جهان در بازار جهانی ادغام و به بخشی از آن  تبدیل شده اند حتی کشور کوبا تا اندازه های اجازه داده است به دو اردوگاه سیاسی به گونه ای ته دوران جنگ سرد تقسیم شده بود و ایالات متحده شوروی برای نفوذ ایدئولوژیک در آن به رقابت به هم می پرداختند تقسیم شده است امروزه دیگر رقابت در بین ملتها برای سلطه ی ایدئولوژیک نیست بلکه رقابت بر سر بازار و صنایع کمیاب است عامل سوم جهانی شدن رشد فعالیت شرکتهای فرا ملیتی است ادغام جهانی، دستاورد رشد فعالیت شرکتهای فرا ملیتی است امروزه شمار این شرکتها و حوزه نفوذ آنها گسترش یافته است شرکتهای فراملیتی برای کاهش هزینه تولید و پیشینه کردن سود و برای خوداری از مزیت رقابتی در برابر دیگران در جهت فتح بازارها به فراسوی مرزهای روی     می آورند.

چهارمین وشاید مهم ترین نیروی پیش برنده جهانی شدن انقلاب در فناوری اطلاعات ارتباطات و حمل و نقل است که هزینه های ارتباط از راه دور و ترابری کاهش داده و از این رو اهمیت فاصله را در فعالیتهای اقتصادی به حداقل رسانده است پنجمین عاملی که به جهانی شدن انجامیده موضوع بین المللی شدن مسائل زیست محیطی مانند گرم شدن زمین و وجود بازارهای اسیدی است. این مسائل زیست محیطی جهانی را به راه حلهای جهانی نیاز دارند و به این معنی که برای بر طرف ساختن آنها همکاری های بین المللی و هماهنگی سیاستها نه تنها مهم بلکه حیاتی است

تقسیم بندی دوم جهانی شدن به لحاظ محتوی تقسیم می شود.

اینکه ماهیت جهانی شدن چیست و چه چیزی در حال اتفاق افتادن است در اینجا همه سه دیدگاه وجود دارد در دیدگاه اول متدینان در ادیان مختلف جهانی شدن سرآغاز عصر موعودی پندارند و از یک نگاه سنتی به جهان نگاه می شود. در دیدگاه دوم جهانی شدن به معنای بازسازی یا گسترش جهان شمول شدن مدرنیته غربی مطرح می شود. ودر این دیدگاه معتقدند جهانی شدن همان جهان گستر شدن مدرنتیه لیبرال دموکراسی غربی است.

اما دیدگاه سوم جهانی شدن از منظر پست مدرن نگاه می شود. در این نگاه پست مدرن ها معتقدند که نباید انسانها را به یک چشم دیده و ایده ی خاصی را به آنها تحیمل کرد هر کسی هر کجای دنیای می تواند ایده ی خودش را داشته باشد در این تقسیم بندی این مکاتب هستند که به جهانی شدن ماهیت می بخشد و معانی مختلفی را به آن تحمیل        می کنند.